Wat betekent het afschaffen van de Ontslagcommissie in de praktijk?

Bij brief van 27 januari jl. heeft het Landelijk Overleg Gemeentelijke Arbeidsvoorwaarden (hierna: LOGA) haar leden geïnformeerd dat de Ontslagcommissie (hierna: OC) niet wordt verlengd. Dat betekent dat de OC per 1 januari 2027 wordt opgeheven. We leggen u in dit nieuwsbericht uit wat het afschaffen van de OC in de praktijk betekent.

De Ontslagcommissie

In artikel 7:671a lid 2 BW is geregeld dat partijen in een cao kunnen afspreken dat er een onpartijdige en onafhankelijke Cao Ontslagcommissie wordt aangewezen. Deze commissie neemt de beoordeling van ontslagverzoeken om bedrijfseconomische redenen (reorganisatie) over van het UWV.

Partijen bij de Cao Gemeenten en de Cao SGO hebben in artikel 9.15 een Cao Ontslagcommissie voor de sector gemeenten ingesteld. Het instellen van een OC geeft cao-partijen eveneens de mogelijkheid om van één of meer bepalingen die betrekking hebben op de ontslagvolgorde in de Ontslagregeling af te wijken. In de Cao Gemeenten en de Cao SGO is artikel 14 van de Ontslagregeling niet van toepassing verklaard. Hierdoor hoeven bij het bepalen van de uitwisselbaarheid van functies niet alle vergelijkbare functies binnen de hele organisatie (lees: de gemeente of de rechtspersoon) te worden vergeleken in geval van ontslag(en) als gevolg van een reorganisatie. Door het instellen van de OC kan de reikwijdte van de reorganisatie worden beperkt tot een deel van de organisatie. 

De reden van afschaffing

In 2024 heeft het LOGA de OC geëvalueerd. De kernvraag in de evaluatie was of de OC inhoudelijk een toegevoegde waarde heeft ten opzichte van de afhandeling van zaken door het UWV. Vervolgens is gekeken of een mogelijk verschil in toetsingskader tussen het UWV en de OC een factor van belang zou kunnen zijn.

Voor de exacte uitkomst van de evaluatie verwijzen we naar de brief van het LOGA. Kortgezegd volgt uit de evaluatie dat er geen verschil in uitkomst is in de procedure tussen de medewerkers die voor ontslag worden voorgedragen door het UWV en de OC. In de praktijk houdt het UWV volgens het LOGA rekening met de afbakening van de werkgever. 

De gevolgen van afschaffing

Het gevolg van de afschaffing van de OC is dat de reikwijdte van een reorganisatie waarbij ontslag is voorzien, niet langer beperkt kan worden tot een deel van de organisatie. Voor de beoordeling of sprake is van uitwisselbaarheid van functies in artikel 14 van de Ontslagregeling moeten vanaf 1 januari 2027 alle functies in de organisatie worden betrokken. Dit kan anders dan nu tot gevolg hebben dat een werknemer die niet werkt bij het te reorganiseren organisatieonderdeel als eerste voor ontslag in aanmerking komt. Dat betekent dat de afschaffing van de OC in de praktijk wel degelijk tot een andere uitkomst van het afspiegelingsbeginsel kan leiden. Voor organisaties met een generiek functiehuis, zullen functies waarvan de profielen en het niveau hetzelfde zijn, snel als uitwisselbaar worden beoordeeld. Is er duidelijk sprake van andere eisen wat betreft de kennis of competenties voor de functies? Dan kan dit anders zijn. Maar dat is regelmatig niet het geval. Denk hierbij bijvoorbeeld aan administratieve functies. Het is belangrijk ervan bewust te zijn dat het afschaffen van de OC tot gevolg heeft dat een reorganisatie een veel grotere impact heeft (gevoel van onzekerheid en onduidelijkheid) op werknemers na 1 januari 2027. 

In Sociaal Statuten zijn regelmatig de bepalingen voor afspiegeling en dan in het bijzonder artikel 14 Ontslagregeling overeenkomstig van toepassing verklaard op organisatieveranderingen zonder dat ontslag is voorzien. Ook in die gevallen heeft het afschaffen van de OC gevolgen. Een oplossing hiervoor is om het Sociaal Statuut te wijzigen en niet langer onverkort naar artikel 14 Ontslagregeling te verwijzen. Op deze manier kan de impact van de verandering wel worden beperkt tot bijvoorbeeld een directie, afdeling of team van de organisatie.

Conclusie

De afschaffing van de OC heeft gevolgen voor het huidige artikel 9.15 van de Cao Gemeenten/Cao SGO. En daarmee voor de (uitkomst van) de beoordeling van uitwisselbaarheid van functies. De impact van reorganisaties waarbij ontslag is voorzien kan niet langer worden beperkt tot een directie, afdeling of team van de organisatie.

Uiteraard houden wij u op de hoogte van deze ontwikkelingen.