Wet open overheid aangenomen door Eerste Kamer
Geschreven door: mr. Arjo Buurma
Na jarenlange voorbereiding lijkt het er nu toch van te komen! Op 6 oktober 2021 is de Wet open overheid (Woo) door de Eerste Kamer aangenomen. De Woo treedt waarschijnlijk per 1 juni 2022 in werking.
Doel van de Wet open overheid
De Woo heeft als doel overheden en semioverheden transparanter te maken. Hiermee wordt het belang van openbaarheid van publieke informatie voor de democratische rechtsstaat, de burger, het bestuur en economische ontwikkeling beter gediend. Daarom ligt in de Woo de nadruk meer op het door het bestuursorgaan actief, dus uit eigen beweging, openbaar maken van documenten. De Woo geeft regels over het actief openbaar en toegankelijk maken van overheidsinformatie en moet ervoor zorgen dat deze beter vindbaar is. In de Woo is om deze reden de verplichting opgenomen een contactpersoon aan te stellen bij wie burgers terecht kunnen voor vragen over de toegankelijkheid van informatie. De Woo bepaalt dat overheden hun digitale informatiehuishouding op orde moeten brengen. De Woo vervangt de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Grotere reikwijdte
De Wob is alleen van toepassing op bestuursorganen. De Woo geldt daarnaast ook voor de Eerste en Tweede Kamer en de Verenigde vergadering der Staten-Generaal, de Raad van State uitgezonderd de Afdeling bestuursrechtspraak, de Algemene Rekenkamer, de Nationale Ombudsman en de substituut-ombudsmannen en de gemeentelijke en provinciale ombudsmannen.
Wet open overheid: moeilijker om informatie te weigeren
Met de invoering van de Wet open overheid, zoals die nu door de Eerste Kamer is aangenomen, wordt het voor bestuursorganen minder gemakkelijk een informatieverzoek te weigeren. Een voorbeeld betreft de zogenaamde ‘persoonlijke beleidsopvattingen’. Onder de Woo moeten verzoekers als het gaat om persoonlijke beleidsopvattingen inzicht kunnen krijgen in feiten, de overwogen voor- en nadelen, de kansen en risico’s en de overwogen alternatieven. Dat kan als ambtenaren deze scheiden van hun eigen opvattingen. Dit houdt dus in dat stukken met overwegingen van ambtenaren of externe adviseurs straks ook voor openbaarmaking in aanmerking komen als daarin alternatieven zijn voorgesteld die zijn meegewogen bij de uiteindelijke beslissing.
In de Woo wordt net als in de Wob de koppeling met de Wet dwangsom losgelaten. Als er niet tijdig op een verzoek tot openbaarmaking is beslist, hoeft het bestuursorgaan niet op grond van de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht een dwangsom uit te keren. Wel kan beroep bij de bestuursrechter worden ingesteld wegens ‘niet tijdig beslissen’. De rechter kan dan het bestuursorgaan verplichten alsnog een besluit te nemen binnen een bepaalde termijn, op straffe van een dwangsom.
De belangrijkste onderdelen van de Woo op een rij
- Als de Woo in werking treedt, zal de huidige Wet openbaarheid van bestuur worden ingetrokken.
- De Woo geeft iedereen het wettelijke recht op toegang tot publieke informatie.
- De actieve openbaarmaking van overheidsinformatie heeft een centrale rol gekregen in de Woo. Zo moeten bestuursorganen (op termijn) bepaalde categorieën informatie verplicht actief openbaar maken op het Platform Open Overheidsinformatie (PLOOI).
- Onder de Woo kan verder, net als onder de Wob, een verzoek om informatie worden ingediend bij bestuursorganen. De regelgeving over deze passieve openbaarmaking en de gronden waarop het openbaar maken van informatie kan worden geweigerd zijn grotendeels overgenomen uit de Wob.
- Elk bestuursorgaan moet een contactfunctionaris aanwijzen. Deze functionaris helpt mensen bij hun vragen over informatie en het zoeken en vinden van de juiste informatie.
- Bij de inwerkingtreding van de Woo zal ook het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding worden ingesteld. Dit adviescollege zal onder andere de regering en de Staten-Generaal gevraagd en ongevraagd adviseren over de uitvoering van de regels over openbaarmaking van publieke informatie, de toepassing van de Woo bevorderen en daarnaast een bemiddelingsfunctie krijgen bij geschillen tussen bestuursorganen en beroepsmatige verzoekers om informatie, zoals journalisten.