Verplicht handen schudden op het werk?

Een orthodoxe moslim solliciteert naar een baan als klantmanager bij de gemeente. Tijdens het sollicitatiegesprek draagt de sollicitant traditionele moslimkleding en weigert hij - om religieuze redenen - de vrouwelijke P&O-medewerker van de gemeente een hand te geven. Dit is voor de gemeente reden de betreffende sollicitant af te wijzen voor de functie van klantmanager. Handelt de gemeente hiermee rechtmatig? Is sprake van strijd met de Wet gelijke behandeling? De sollicitant legt de vraag voor aan de rechtbank én de Commissie gelijke behandeling.

Wet gelijke behandeling

Een werkgever mag op grond van de gelijke behandelingswetgeving geen onderscheid maken op grond van godsdienst en levensovertuiging. Dit uitgangspunt geldt onder andere bij de selectie van kandidaten voor een functie, ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden en bij beëindiging van het dienstverband. Als bijvoorbeeld een werkgever een sollicitant afwijst om een reden die verband houdt met de godsdienst en levensovertuiging, handelt hij in strijd met het verbod op gelijke behandeling naar godsdienst en/of levensovertuiging. Hieronder verstaat de Algemene wet gelijke behandeling niet alleen godsdienstige voorschriften en regels maar ook gedragingen die rechtstreeks uitdrukking geven aan een godsdienstige overtuiging.

Direct en indirect onderscheid

Er bestaat een verschil tussen direct en indirect onderscheid. Direct onderscheid op grond van godsdienst en/of levensovertuiging is verboden, tenzij er een wettelijke uitzondering is. Indirect onderscheid is in beginsel ook verboden, maar is toegestaan indien dit objectief gerechtvaardigd kan worden. Van een objectieve rechtvaardiging kan worden gesproken als de regeling of het beleid legitiem is. Daarnaast moet de regeling of het beleid geschikt en noodzakelijk zijn om het doel te bereiken.

Terug naar de casus

Van direct onderscheid is in de casus geen sprake. Daarvan zou wel sprake zijn als de gemeente kandidaten met een bepaalde godsdienstige achtergrond sowieso zou uitsluiten. Het besluit van de gemeente om de sollicitant niet aan te nemen omdat hij weigert vrouwen een hand te geven, levert wel indirect onderscheid op. De gedraging van de sollicitant komt immers voort uit zijn geloofsovertuiging.

De vraag is of dit (indirect) onderscheid gerechtvaardigd is. Volgens de gemeente wel: door de sollicitant af te wijzen, voorkomt de gemeente dat mannen en vrouwen ongelijk behandeld worden.

De Commissie Gelijke Behandeling

De Commissie Gelijke Behandeling is een onafhankelijk landelijk college dat onder andere oordeelt in kwesties over gelijke behandeling. Een oordeel van de commissie is wel gezaghebbend maar heeft geen juridische binding. Partijen kunnen dus niet gedwongen worden het oordeel van de commissie te volgen. Hoe oordeelt de Commissie Gelijke Behandeling over de kwestie?

De commissie is van oordeel dat de gemeente in strijd heeft gehandeld met de Wet gelijke behandeling. De commissie vindt dat de gemeente ten onrechte voorbij is gegaan aan de mogelijkheid van een alternatieve begroetingsvorm.

De Rechtbank Rotterdam

De Rechtbank Rotterdam (6 augustus 2008, LJN BD9643) is van oordeel dat het door de gemeente gemaakte onderscheid wel objectief gerechtvaardigd is. In de functie van klantmanager is het begroeten van zowel mannen als vrouwen met diverse religieuze achtergronden een belangrijk onderdeel. In Nederland wordt het geven van een hand als een gebruikelijke vorm van begroeting en als beleefdheidsvorm ervaren. De weigering een ander de hand te geven, in het bijzonder de weigering ten opzichte van een persoon van het andere geslacht, kan als kwetsend en/of onbeleefd worden ervaren. Het merendeel van de klanten zal het handen schudden, ook van mensen van het andere geslacht, als passende begroeting en fatsoenlijke beleefdheidsvorm zien. De Rechtbank Rotterdam acht het niet aanstellen van de sollicitant als klantmanager terecht.

Conclusie

De uitspraak illustreert dat per geval beoordeeld moet worden of sprake is van ongerechtvaardigd onderscheid. Voor bepaalde functies (waarbij persoonlijk contact met mensen een belangrijk onderdeel is van de functie) kan het weigeren vrouwen de hand te schudden een gerechtvaardigde reden zijn de sollicitant niet aan te nemen.