Werkgever aansprakelijk voor schade van stagiaire?

Schending van de zorgplicht kan, zowel in het arbeidsrecht als in het ambtenarenrecht, ertoe leiden dat de werkgever schade van een medewerker moet vergoeden. De zorgplicht houdt in dat de werkgever ervoor zorgt dat de werkzaamheden zo zijn ingericht, dat de nodige maatregelen zijn getroffen en aanwijzingen zijn verstrekt ter voorkoming van schade in de uitoefening van de werkzaamheden. Kan schending van de zorgplicht ook leiden tot aansprakelijkheid van de werkgever tegenover een stagiaire?

Aansprakelijkheid werkgever: de arbeidsrechtelijke kant

Begin dit jaar heeft het gerechtshof Den Haag zich over die vraag gebogen in arbeidsrechtelijke context (gerechtshof Den Haag, 2 februari 2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:103). In die zaak speelt de  klassieke situatie van een val in een open vloerluik: een receptiemedewerker/stagiaire van een hotel mist de open vetput en apparatuur die daaromheen ligt om de vetput leeg te zuigen. Zij valt, heeft letsel en lijdt schade.

De werkgever stelt zich op het standpunt dat de stagiaire geen werknemer is zodat het artikel dat ziet op de zorgplicht van de werkgever tegenover de werknemer (7:658 BW) niet van toepassing is.

Die vlieger gaat volgens het gerechtshof niet op. Een werkgever is op gelijke wijze aansprakelijk voor schade van een werknemer als van een stagiaire. Aansprakelijkheid is alleen niet aan de orde als de werkgever aan zijn zorgplicht heeft voldaan of als de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer of stagiaire. Dat volgt uit de wetsbepaling zelf, waarin staat dat de aansprakelijkheid zich uitbreidt naar personen zonder arbeidsovereenkomst, maar wel in de uitoefening van werkzaamheden schade lijden.

Het gerechtshof oordeelt dat sprake was van schending van de zorgplicht. Van het hotel mocht worden verwacht dat de ruimte waarin de vetput zich bevond werd afgeschermd met bijvoorbeeld borden en linten. Ook hadden alle medewerkers moeten worden gewaarschuwd voor de gevaarzettende situatie. Nu geen sprake is van eigen schuld, is de werkgever aansprakelijk voor de schade van de stagiaire.

Aansprakelijkheid werkgever: de ambtenaarrechtelijke kant

In het ambtenarenrecht heeft de Centrale Raad van Beroep overwogen (zie bijvoorbeeld CRvB, 26 mei 2005, ECLI:NL:CRVB:2005:AT6420) dat de norm van goed werkgeverschap als zodanig geen grondslag biedt voor vergoeding van schade van ambtenaren. Dat zou namelijk impliceren dat sprake is van risicoaansprakelijkheid en de verschillende rechtspositieregelingen bieden hiervoor volgens de Centrale Raad van Beroep geen basis. Een overheidswerkgever kan wel gehouden zijn schade te vergoeden als sprake is van een fout van een ondergeschikte of als hij de zorgplicht tegenover zijn ambtenaar heeft geschonden. Het gaat dan om vergoeding van schade van de ambtenaar voor zover die schadevergoeding geen rechtspositionele basis kent. In rechtspositieregelingen zijn die aanspraken (aanvulling van salaris, vergoeding van geneeskundige kosten) veelal opgenomen als sprake is van een beroepsziekte of dienstongeval.

In het ambtenarenrecht is onduidelijk of voor de overheidswerkgever ook het bredere begrip van ‘een medewerker’ geldt. In het arbeidsrecht vloeit dat uit de wetsbepaling voort, maar in het ambtenarenrecht is aansprakelijkheid vanwege schending van de zorgplicht in de jurisprudentie ontstaan.

Dat een overheidswerkgever – bij schending van de zorgplicht – ook aansprakelijk is voor schade die een stagiaire lijdt (maar mogelijk ook anderen die niet werkzaam zijn op basis van een aanstelling, zoals interim-medewerkers en zzp’ers), lijkt niet meer dan redelijk. Als dat niet het geval zou zijn, dan zou de schade immers voor rekening van de – in dit voorbeeld – stagiaire komen, terwijl dat bij een civiele werkgever niet het geval zou zijn, terwijl sprake is van toepassing van dezelfde norm. Het ligt dan ook voor de hand de civiele wetsbepaling analoog toe te passen in het ambtenarenrecht.

Tips voor de ambtenarenrechtpraktijk:

• Beoordeel eerst of sprake is van een dienstongeval of beroepsziekte als een medewerker verzoekt om vergoeding van schade. Uit een dienstongeval of beroepsziekte kunnen rechtspositionele aanspraken voortvloeien.
• Als de ambtenaar verdere of andere schade lijdt en zijn overheidswerkgever aansprakelijk stelt, ga dan na of sprake is van schending van de zorgplicht.
• Zorg ook los van een concrete claim steeds voor een tijdige en actuele risico-inventarisatie en -evaluatie en neem de preventieve maatregelen die daaruit volgen. De overheidswerkgever moet immers aantonen dat zoveel mogelijk is gedaan om schade te voorkomen.
• Instrueer het management erop toe te zien dat medewerkers, stagiaires en ingehuurde medewerkers voldoende worden gewaarschuwd om ongelukken en aansprakelijkheid te voorkomen en leg die waarschuwing bijvoorbeeld vast in een e-mail of in verslagen van het werkoverleg.
• Wees er alert op dat bij onderhouds- en verbouwingswerkzaamheden iedereen die het aangaat gewaarschuwd wordt op te letten en spreek af dat op dat moment gevaarlijke plekken afgezet en aangeduid worden.
• Actualiseer die waarschuwingen met enige regelmaat vanwege personeelsverloop. Zorg voor een goede registratie en documentatie van dienstongevallen en beroepsziekten, onder meer door het meteen op laten maken van een ongevalsrapport door de manager.