Liever geen schuld
Een ambtenaar verkeert jaren achtereen in ernstige financiële problemen. Zijn werkgever biedt hem een aanzienlijk bedrag om een aantal van zijn openstaande rekeningen te voldoen, verstrekt hem voorschotten die hij niet terugbetaalt en biedt hem begeleiding door met een budget- en begeleidingsbureau zijn financiële situatie op orde te krijgen. De werkgever waarschuwt de medewerker voor een ontslag wanneer zijn schuldenproblematiek weer zal toenemen. Enige tijd later blijkt dat de medewerker eerder al failliet is verklaard en dat zijn schulden na die tijd weer zijn toegenomen. Naar verwachting resulteert dit voor hem in een loonbeslag gedurende de rest van zijn werkzame leven.
Ongeschiktheid
Financiële schulden komen voor in alle lagen van de bevolking en ook als werkgever kun je met schulden van een medewerker geconfronteerd worden. Nu hoeft een persoonlijke geldschuld natuurlijk niet altijd tot moeilijkheden op het werk te leiden. Maar dat kan wel, bijvoorbeeld wanneer de schuld leidt tot loonbeslag(en) of een chantabele positie binnen de organisatie. Wanneer geldschulden van een medewerker van invloed zijn op het functioneren van de medewerker of van de dienst, is het van belang tijdig in te grijpen om escalatie te voorkomen.
In de casus hierboven werd de medewerker uiteindelijk ontslagen wegens ongeschiktheid voor zijn functie. De medewerker, een gevangenbewaarder, kwam volgens de Centrale Raad van Beroep door zijn schulden in een kwetsbare positie te verkeren met het risico dat hij makkelijker was te beïnvloeden, zeker nu hij op zijn werk ook eenvoudig in contact kon komen met gedetineerden. De Raad acht de medewerker in verhoogde mate vatbaar voor omkoping. Het ontslag kon de juridische toets doorstaan (15 oktober 2009, LJN: BK1704).
Schuldencontract
De uitspraak is een mooi voorbeeld van een werkgever die met de medewerker in overleg gaat en op allerlei manieren probeert te helpen bij het wegwerken van de schulden. De medewerker wordt gewaarschuwd voor ontslag wanneer hij zijn persoonlijke financiën niet op orde krijgt en de werkgever biedt diverse middelen om de financiële situatie op orde te brengen.
Een handig hulpmiddel bij het bieden van een verbeterkans aan de medewerker is het overeenkomen van een zogenaamd schuldencontract. In het contract leggen werkgever en werknemer duidelijke en concrete afspraken vast die moeten leiden tot een verbetering in het gedrag van de medewerker, zoals afspraken over het inschakelen van een organisatie voor schuldhulpverlening.
Plichtsverzuim
De ambtenaar die bij herhaling aanleiding geeft tot toepassing van maatregelen van inhouding, beslag of korting, kan disciplinair worden gestraft. In de gemeentelijke rechtspositieregeling is dit expliciet bepaald (artikel 16:1:1 UWO), maar ook in andere overheidssectoren kan het veroorzaken van loonbeslag plichtsverzuim opleveren, ook als een expliciete bepaling ontbreekt.
Plichtsverzuim: een voorbeeld
Een hoofdagent krijgt voorwaardelijk strafontslag wegens het bij herhaling geen gevolg geven aan de dienstopdracht zijn financiële verplichtingen na te komen, hetgeen geleid heeft tot meerdere derdenbeslagen. Als de werkgever wederom wordt geconfronteerd met derdenbeslagen wordt de agent gevraagd om per omgaande openheid van zaken te geven. De agent voldoet niet aan dit dringende verzoek van de werkgever waarna het voorwaardelijk strafontslag ten uitvoer wordt gelegd. De Centrale Raad van Beroep vindt dat sprake is van ernstig plichtsverzuim en dat aan een executief politieman hoge eisen van integriteit en betrouwbaarheid mogen worden gesteld. Het ontslag is dan ook terecht gegeven (CRvB 22 november 2001, LJN: AD9035).
Wanneer de werkgever bij ernstige schuldenproblematiek van een medewerker kiest voor een disciplinair traject in plaats van een ongeschiktheidstraject, zal de medewerker gewaarschuwd worden via bijvoorbeeld een lichtere disciplinaire maatregel of een voorwaardelijk strafontslag, voordat overgegaan wordt tot een onvoorwaardelijk strafontslag. Ook hier kan een schuldencontract een hulpmiddel zijn om de gemaakte afspraken te concretiseren en de medewerker bewust te laten worden van de laatste kans die hem wordt geboden, voordat overgegaan wordt tot de daadwerkelijke bestraffing of tot tenuitvoerlegging van de voorwaardelijk gegeven straf.
Conclusie en tips
Wanneer een ambtenaar zijn persoonlijke financiële situatie niet op orde heeft en deze situatie van invloed is op het functioneren van de ambtenaar of van de dienst, kan een werkgever maatregelen nemen. Afhankelijk van de feitelijke situatie kan een ongeschiktheidstraject of een disciplinair traject worden ingezet. In beide situaties is het van belang met de medewerker in gesprek te gaan, inzicht te verkrijgen in zijn financiële situatie en hem te wijzen op de ernst van de situatie. Mocht de situatie zo ernstig zijn dat ondersteuning nodig is, dan kan ervoor gekozen worden een schuldencontract aan te gaan. Daarin wordt de medewerker een verbeterkans geboden en verplicht hij zich mee te werken aan verbetering van zijn financiële situatie. Besteed bij het opstellen van een schuldencontract extra aandacht aan de meetbaarheid van de gemaakte afspraken. Wanneer vervolgens geen verbetering optreedt, kan uiteindelijk tot ontslag worden overgegaan.