En wat doe je naast je werk?
Een bouwkundig toezichthouder van een gemeente vervaardigt tegen betaling bestek- en bouwtekeningen voor particulieren. Deze tekeningen hebben onder meer betrekking op bouwactiviteiten binnen de gemeente waar hij werkzaam is. De medewerker heeft de werkzaamheden niet gemeld en is er bij herhaling op gewezen dat het hem niet toegestaan is nevenactiviteiten te ontwikkelen op bouwkundig gebied binnen de gemeente. De medewerker wordt disciplinair ontslag verleend. (Centrale Raad van Beroep 2 juni 2005, LJN: AT7322)
Een duidelijk geval van plichtsverzuim
Deze casus bevat een duidelijk voorbeeld van (ernstig) plichtsverzuim dat verband houdt met nevenwerkzaamheden.
Allereerst kan geconcludeerd worden dat de medewerker in strijd heeft gehandeld met de meldingsplicht in het toepasselijke ambtenarenreglement. Evenals in verschillende andere reglementen is daarin expliciet bepaald dat de ambtenaar verplicht is zijn nevenwerkzaamheden te melden. De bouwkundig toezichthouder heeft dit in strijd met de regeling nagelaten.
Voorts heeft de medewerker een andere regel geschonden. Uitgangspunt in de diverse ambtenarenreglementen is immers dat het verboden is nevenwerkzaamheden te verrichten waardoor de goede vervulling van de functie of de goede functionering van de dienst in gevaar kan worden gebracht. De Centrale Raad van Beroep is niet alleen van oordeel dat de werkzaamheden van dien aard zijn dat zij de goede vervulling van zijn functie ernstig in gevaar konden brengen, maar acht het ook voldoende aannemelijk dat de medewerker door zijn handelwijze schade heeft toegebracht aan het aanzien van zijn ambt en de dienst waarvoor hij werkzaam was. Met het tegen betaling vervaardigen van bestek- en bouwtekeningen heeft de medewerker “een financiële en daarmee niet (meer) onafhankelijke relatie tot stand gebracht tussen hemzelf en potentiële vergunninghouders, terwijl het bepaald niet ondenkbaar was dat hij in een later stadium geacht zou worden op de desbetreffende bouwactiviteiten toezicht uit te oefenen”, aldus de Raad.
Tenslotte wijst de Raad erop dat de medewerker er bij herhaling schriftelijk op is gewezen dat het hem niet was toegestaan nevenactiviteiten op bouwkundig gebied te ontwikkelen.
Al met al dus een duidelijk geval van plichtsverzuim dat door de Raad (gelet op de aard en het herhaalde en doorgaande karakter van de gedragingen) als (zeer) ernstig wordt gekwalificeerd. De straf van disciplinair ontslag wordt niet onevenredig geacht.
Schade voor de functievervulling of de dienst
Nevenwerk dat het functioneren van de ambtenaar of de dienst nadelig kan beïnvloeden is verboden. Wanneer is dat het geval?
Het nadeel kan bestaan uit een aantasting van de integriteit en het aanzien van de dienst.
Een ambtenaar verricht bijvoorbeeld nevenactiviteiten die hij zelf geacht wordt te controleren of te beoordelen, zoals in de casus van de bouwkundig medewerker. Of de ambtenaar verricht nevenwerk dat het vertrouwen in de openbare dienst kan aantasten. Daarbij geldt dat de integriteit, het vertrouwen in de dienst bij bepaalde functies (denk aan politieambtenaren) eerder zal worden aangetast dan bij andere functies.
De schade, het nadeel, kan ook verband houden met de overbelasting die door het nevenwerk voor de ambtenaar (naast bijvoorbeeld een fulltime functie) bestaat.
Concrete schade of nadeel niet nodig
Hoe dan ook: niet nodig is dat vaststaat dat de eigen functievervulling concrete schade lijdt of zal lijden. Volgens vaste jurisprudentie is voldoende dat schade mogelijk is. In de volgende uitspraak wordt deze jurisprudentie nog eens bevestigd.
Een informatierechercheur krijgt geen toestemming om nog tolk- en vertaalwerkzaamheden te verrichten “in het kader van justitieel en/of politieel onderzoek, voor zover dergelijke onderzoeken een strafrechtelijk karakter hebben”.
De Centrale Raad van Beroep is met het bevoegd gezag van oordeel dat de tolk- en vertaalwerkzaamheden in dergelijk onderzoek het risico in zich houden van een onvoldoende strikte scheiding tussen informatie die de ambtenaar verkregen heeft als informatierechercheur en de informatie waarvan hij als tolk-vertaler kennis krijgt. Er is sprake van een risico en het gevaar van de schijn van vermenging van posities. Dit wordt niet weggenomen doordat de integriteit van de ambtenaar buiten twijfel is of door de omstandigheid dat er nooit kritiek is geweest in verband met zijn nevenwerkzaamheden. (Centrale Raad van Beroep van 17 maart 2005, LJN: AT3554)
Nieuwe wetgeving
De integriteit van de openbare dienst staat volop in de belangstelling. Het is een onderwerp dat steeds weer in de media opduikt en politiek gevoelig ligt.
Momenteel wordt er in de Eerste Kamer gesproken over een wetsvoorstel dat overheidswerkgevers verplicht om integriteitsbeleid te voeren en een gedragscode voor goed ambtelijk handelen vast te stellen. Voorts regelt het de invoering van de ambtseed en de melding, registratie en openbaarmaking van nevenwerkzaamheden. Hierdoor zullen de mogelijkheden met betrekking tot het uitoefenen van nevenwerkzaamheden steeds verder worden ingekaderd.