Geschillencommissie ambtenaren vanaf 1 januari 2020

Sinds 1 januari 2020 is het voor de meeste ambtenaren niet meer mogelijk in bezwaar te gaan tegen besluiten van hun werkgever. Niet meer dan logisch: het bestuursrecht waarin de bezwaarmogelijkheid is geregeld, is niet meer van toepassing op de rechtspositie van die ambtenaren. Dat betekent natuurlijk niet dat er na 1 januari 2020 geen geschillen meer ontstaan tussen de ambtenaar en zijn werkgever. Komen de ambtenaar en werkgever er samen niet uit, dan is de kantonrechter de bevoegde instantie om over die geschillen te oordelen.

Door het wegvallen van de bezwarencommissie is in verschillende cao’s voor overheidswerkgevers voorzien in een alternatieve, laagdrempelige manier om (sommige) arbeidsgeschillen intern te kunnen voorleggen: de geschillencommissie. Dit geldt onder andere voor de Cao Provinciale Sector, de Cao Gemeenten en de Cao SGO. Voor de provincie is deze geschillencommissie vooralsnog van tijdelijke aard (tot en met 31 december 2021).

Hoe ziet zo’n procedure bij de geschillencommissie eruit?

De geschillenprocedure

De wet schrijft niet voor hoe de geschillenprocedure moet worden ingericht. De procedure wordt wel beschreven in een reglement van de geschillencommissie. Iedere sector heeft of krijgt er een. Het reglement voor de geschillencommissie voor de sector provincies is opgenomen in de Cao Provinciale Sector. De Cao Gemeenten en de Cao SGO verplichten werkgevers zelf een reglement op te stellen. Wel is aan de Cao Gemeenten en de Cao SGO een voorbeeldreglement toegevoegd.

Fundamentele beginselen van het bestuursprocesrecht

Opvallend is dat in de verschillende reglementen en cao-bepalingen over de geschillencommissie vergelijkbare elementen terugkeren. Namelijk termijnen, hoor en wederhoor en de onafhankelijkheid van de commissie. Dit zijn fundamentele beginselen van het bestuursprocesrecht. Het is daarom niet onlogisch dat deze elementen onderdeel zijn van de genoemde geschillenreglementen. Sterker nog, in het geschillenreglement van de Cao Provinciale Sector zijn deze zelfs verplicht. Dit reglement voorziet namelijk in de mogelijkheid de geschillencommissie na indiening van het geschil te vragen om een bindende uitspraak. Op basis van Europese wetgeving moet een instantie die een bindende uitspraak doet de fundamentele beginselen van het procesrecht in ieder geval in acht nemen (artikel 6 EVRM).

Bevoegdheid geschillencommissie

In sommige gevallen is de geschillencommissie niet bevoegd om alle typen geschillen te behandelen. De geschillencommissie voor de sector provincies is bevoegd als het gaat om geschillen over de toepassing van de Cao Provinciale Sector. Geschillen over functiewaardering, ongewenste omgangsvormen, de klokkenluidersregeling, een van-werk-naar-werk-contract en ontslag zijn uitgesloten. Voor verschil van mening met betrekking tot functiewaardering en van-werk-naar-werk-contracten kent de Cao Provinciale Sector een aparte commissie.

De geschillencommissie voor gemeenten en gemeenschappelijke regelingen is op basis van de Cao Gemeenten respectievelijk de Cao SGO in ieder geval bevoegd als het gaat om geschillen over de individuele toepassing van een functiewaarderingssysteem, de afspraken in het kader van een van-werk-naar-werk-traject en de individuele toepassing van een sociaal plan of sociaal statuut. Gemeenten en gemeenschappelijke regelingen hebben op lokaal niveau de mogelijkheid de onderwerpen uit te breiden.

Verplicht naar de geschillencommissie?

In artikel 17 van de Grondwet staat dat niemand tegen zijn wil van de gang naar de rechter kan worden afgehouden. In de Cao Provinciale Sector is tussen cao-partijen, en dus hun leden, niet uitdrukkelijk overeengekomen dat partijen bij een geschil verplicht naar de geschillencommissie moeten voordat zij bij een kantonrechter terecht kunnen. Ook in de voorbeeldreglementen bij de Cao Gemeenten en Cao SGO is een dergelijke uitdrukkelijke afspraak niet opgenomen.

Er bestaat dus geen verplichting  eerst naar de geschillencommissie te gaan voordat partijen zich tot de kantonrechter kunnen wenden. Het zal van het type geschil en de eventuele spoedeisendheid afhangen wat de voorkeur heeft van partijen: de laagdrempelige toegang tot de geschillencommissie of een uitspraak van een rechter.

Indien de mogelijkheid bestaat naar de geschillencommissie te stappen, maar daar geen gebruik van is gemaakt, zal de kantonrechter ongetwijfeld wel vragen wat de reden is dat deze stap niet is gezet.

Inhoud en status uitspraak geschillencommissie

Kiezen partijen er voor een geschil aanhangig te maken bij de geschillencommissie dan volgt op enig moment ook een uitspraak. De inhoud of status van een uitspraak van de geschillencommissie kan verschillen.

De geschillencommissies uit de Cao Gemeenten, Cao SGO en de Cao Provinciale Sector kunnen een zwaarwegend advies geven. Een zwaarwegend advies is niet bindend. Daarom staat het een werkgever vrij de (niet bindende) uitspraak of het zwaarwegend advies niet op te volgen. In dat geval zal de werkgever wel goed moeten kunnen motiveren waarom van de uitspraak of het advies wordt afgeweken. Deze verplichting volgt uit het goed werkgeverschap. Als de ambtenaar zich niet kan vinden in de beslissing van de werkgever of het niet eens is met de afwijkende motivering van de werkgever, dan kan de ambtenaar alsnog een procedure bij de kantonrechter starten.

Behalve een zwaarwegend advies heeft de geschillencommissie voor de provinciale sector ook de bevoegdheid een bindende uitspraak te doen. Nadat een geschil bij de geschillencommissie voor de provinciale sector aanhangig is gemaakt, zal de geschillencommissie de partijen bij het geschil vragen wat zij willen. Kiezen partijen voor een bindende uitspraak, dan is sprake van arbitrage.

Anders dan voor een geschillencommissie die geen bindende uitspraken doet of een adviserende rol heeft, gelden voor arbitrage de regels uit het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Het is dan voor de werkgever niet mogelijk af te wijken van de uitspraak. In geval van arbitrage kunnen partijen bovendien niet zomaar naar de kantonrechter stappen, maar moeten zij zich tot de arbitragecommissie wenden. Voor de sector provincies geldt dat pas wordt bepaald of sprake is van arbitrage nadat een geschil aanhangig is gemaakt. Hierdoor ontstaat ook pas tijdens de procedure de verplichting de arbitragecommissie uitspraak te laten doen, tenzij partijen dit eerder in het proces al uitdrukkelijk zijn overeengekomen.

Samenvatting

Meer weten over geschillencommissies of op zoek naar een secretaris voor de geschillencommissie? Neem dan contact op met Vijverberg Advocaten & Adviseurs via 079 - 3631919. Of mail ons.