Haviltex de deur uit?

Geschreven door: mr. Marije Joosse

Als partijen van mening verschillen over hoe een contractbepaling uitgelegd moet worden geldt, al sinds het Haviltex-arrest uit 1981, dat gekeken wordt naar alle omstandigheden van het geval. In het Lundiform/Mexx arrest uit 2013 zette de Hoge Raad dit (nogmaals) uiteen.

In deze zaak hadden Lundiform B.V. en Mexx Europe B.V. in 2007 een overeenkomst gesloten. Daarin spraken zij af dat Lundiform bepaalde hardware zou vervaardigen voor de winkels van Mexx. Nadat Mexx in 2008 de overeenkomst beëindigde ontstond discussie over de uitleg van enkele bepalingen in die overeenkomst. In de discussie beriep Lundiform zich op gedane toezeggingen door Mexx tijdens de onderhandelingen. Mexx beriep zich op de ‘entire agreement clause’ uit de overeenkomst.

Entire agreement clause

Een entire agreement clause is een beding in een overeenkomst, waarin staat dat de schriftelijke overeenkomst alle afspraken bevat die tussen partijen zijn gemaakt. Een taalkundige interpretatie van die bepaling brengt met zich mee dat eerdere afspraken en toezeggingen niet meegenomen worden bij de uitleg van de overeenkomst.

In het arrest Lundiform/Mexx oordeelde de Hoge Raad dat, ook indien bij de uitleg van een overeenkomst een groot gewicht toekomt aan de taalkundige betekenis van de gekozen bewoordingen, de overige omstandigheden van het geval kunnen meebrengen dat een andere (dan de taalkundige) betekenis aan de bepalingen van de overeenkomst moet worden gehecht. Daarbij zijn onder meer van belang de bewoordingen van de clausule, de aard, de inhoud, de strekking en de mate van gedetailleerdheid van de overeenkomst waarvan de clausule deel uitmaakt. Belangrijk is ook de wijze waarop de clausule tijdens de onderhandelingen ter sprake is gekomen en hoe deze onderdeel van de overeenkomst is geworden.

Kortom, een entire agreement clause kan bij de uitleg van een overeenkomst een relevante omstandigheid zijn, maar de betekenis die aan een dergelijke clausule toekomt blijft afhankelijk van de omstandigheden van het geval (Haviltex-criterium). De entire agreement clausule heeft in het Nederlands recht dan ook niet zonder meer een bijzondere betekenis. De overeenkomst kan meer omvatten dan hetgeen partijen uitsluitend in het contract hebben opgenomen.

Hoge Raad 25 augustus 2023

Op 25 augustus 2023 heeft de Hoge Raad arrest gewezen in een zaak waarin partijen het Haviltex-criterium in hun overeenkomst hadden uitgesloten.

In deze zaak was tussen partijen een vaststellingsovereenkomst gesloten met betrekking tot partneralimentatie. In de overeenkomst was onder meer opgenomen dat in afwijking van het Haviltex-criterium de letterlijke tekst van de overeenkomst prevaleerde boven de partijbedoelingen.

In cassatie gaat het om de interpretatie van de contractuele uitlegmaatstaf door het hof. Het oordeel van het hof is volgens de Hoge Raad onvoldoende gemotiveerd. Met deze motiveringsbeoordeling geeft de Hoge Raad niet expliciet antwoord op de vraag wat hij vindt van het contractuele uitlegbeding waarin de Haviltex-norm werd uitgesloten.

De uitspraak bevat dus strikt gezien geen oordeel over de mogelijkheid om de Haviltex-norm contractueel uit te sluiten. Uit de overwegingen van de Hoge Raad valt indirect wel af te leiden dat de Hoge Raad van oordeel is dat het op zichzelf mogelijk is om een eigen, contractuele uitlegmaatstaf overeen te komen.

Haviltex exit?

Zoals hierboven uiteengezet heeft de Hoge Raad in het arrest Lundiform/Mexx zijdelings aangegeven dat het mogelijk is om de uitlegmaatstaf van een contract in datzelfde contract te regelen. Bij de uitleg van een overeenkomst kan aanzienlijk gewicht worden toegekend aan een tekstuele uitleg, maar deze is niet doorslaggevend.

Uit de zaak van de partneralimentatie kunnen we afleiden dat de Hoge Raad impliciet en het hof al eerder expliciet – in lijn met lagere rechtspraak en literatuur – instemt met een beding in de overeenkomst waarin de Haviltex-norm is uitgesloten. Daarmee lijkt het beginsel van contractsvrijheid meer op de voorgrond te worden gezet: partijen mogen overeenkomen wat zij zelf willen. Zo ook de uitlegmaatstaf van de overeenkomst.

Overigens verwachten wij dat, indien tussen partijen een discussie ontstaat over de uitleg van een tekst in een overeenkomst, via redelijkheid en billijkheid Haviltex toch weer om de hoek kan komen kijken.

Heeft u vragen over de uitleg van een overeenkomst? Of heeft u hulp nodig bij het opstellen van een overeenkomst? Neem dan contact met ons op.