Bestuurlijke sancties

Wanneer particulieren of bedrijven een overtreding begaan, kan het bestuursorgaan een bestuursrechtelijke sanctie opleggen. Dit kan niet alleen bij schending van een wettelijk voorschrift, maar ook bij het niet naleven van een in een beschikking opgelegde verplichting of een aan een vergunning verbonden voorschrift of beperking.

Voorbeelden van bestuurlijke sancties zijn de last onder bestuursdwang, de last onder dwangsom en de bestuurlijke boete. Daarnaast kan een sanctie bestaan uit het onthouden van een aanspraak, zoals het korten of beëindigen van een bijstands- of werkloosheidsuitkering wegens het niet naleven van de daaraan verbonden verplichtingen.

Bestuurlijke sancties worden onderverdeeld in herstelsancties en bestraffende sancties. Herstelsancties zijn gericht op het herstellen van een illegale situatie in een legale toestand. Ze beogen het geheel of gedeeltelijk ongedaan maken van een overtreding, het voorkomen van herhaling of het beperken van de gevolgen. De belangrijkste herstelsancties zijn de last onder bestuursdwang en de last onder dwangsom.

Een bestraffende sanctie is daarentegen bedoeld om leed toe te voegen aan de overtreder. De belangrijkste bestraffende sanctie is de bestuurlijke boete.

Last onder bestuursdwang

De last onder bestuursdwang is een herstelsanctie die de overtreder verplicht om een overtreding geheel of gedeeltelijk te herstellen. Indien dit niet of niet tijdig gebeurt, mag het bestuursorgaan de last zelf ten uitvoer leggen. De kosten van bestuursdwang komen in beginsel voor rekening van de overtreder, tenzij dit onredelijk zou zijn. Bijvoorbeeld wanneer de overtreder geen verwijt treft en het algemeen belang zodanig betrokken is dat de kosten redelijkerwijs niet geheel voor zijn rekening horen te komen. 

In spoedeisende gevallen kan bestuursdwang worden toegepast zonder voorafgaande last. Het bestuursorgaan moet in dat geval alsnog zo snel mogelijk een schriftelijk besluit nemen. Indien de situatie dermate urgent is dat zelfs dit niet kan worden afgewacht, kan bestuursdwang direct worden toegepast, met een schriftelijke beschikking achteraf.

Last onder dwangsom

Soms is bestuursdwang niet praktisch uitvoerbaar, bijvoorbeeld bij herhaalde overtredingen van geluids- of geurnormen. Bestuursdwang zou in zulke gevallen voortdurende bewaking vereisen. Ook kan bestuursdwang betekenen dat een bedrijf moet worden stilgelegd, terwijl een minder ingrijpende maatregel mogelijk is.
Daarom heeft de wetgever bepaald dat het bestuursorgaan, wanneer het bevoegd is een last onder bestuursdwang op te leggen, ook een last onder dwangsom kan opleggen. Dit houdt in dat bij niet-naleving van de last een geldsom moet worden betaald. De overtreder kan betaling voorkomen door de overtreding tijdig te beëindigen.

Bestuurlijke boete

Een bestuurlijke boete is een bestraffende sanctie en houdt een onvoorwaardelijke verplichting tot betaling van een geldsom in. In tegenstelling tot een last onder bestuursdwang of dwangsom kan de overtreder de boete niet voorkomen door alsnog aan de verplichtingen te voldoen. De bestuurlijke boete heeft immers een bestraffend karakter.

Een bestuurlijke boete kan zonder tussenkomst van het Openbaar Ministerie of de rechter worden opgelegd. De bevoegdheid hiertoe is in diverse wetten vastgelegd, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsomstandigheden, gevaarlijke stoffen, privacy en voedselveiligheid.

Het proces begint met een onderzoek door het bestuursorgaan. Indien een overtreding wordt vastgesteld, volgt een boeterapport. Op basis daarvan wordt eerst een voornemen tot het opleggen van een boete uitgebracht. De overtreder kan daarop reageren via een zienswijze. Vervolgens neemt het bestuursorgaan een besluit. Tegen de boete staat bezwaar, beroep en hoger beroep open.

Preventieve handhaving

In beginsel mag een sanctie pas worden opgelegd nadat een overtreding heeft plaatsgevonden. Toch kan een bestuursorgaan in bepaalde gevallen preventief handhaven, namelijk als een overtreding klaarblijkelijk dreigt. Dit betekent dat het bestuursorgaan kan optreden voordat de overtreding daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Er is echter geen sprake van preventieve handhaving wanneer een sanctie wordt opgelegd om herhaling van een eerdere overtreding te voorkomen. In dat geval is sprake van repressieve handhaving.

Advies en juridische ondersteuning

Twijfelt u wat het juiste instrument is om te handhaven? Heeft u als gemeente hulp nodig bij de voorbereiding of het opstellen van een besluit? Of heeft u ondersteuning nodig in een juridische procedure in bezwaar, beroep of hoger beroep? De juristen van Vijverberg beschikken over diepgaande kennis van het handhavingsrecht en de bijbehorende mogelijkheden en beperkingen. Neem contact met ons op via 079 - 3631919 of mail ons.