Welke algemene voorwaarden zijn van toepassing?

Bij het sluiten van contracten komen partijen vaak de toepasselijkheid van algemene voorwaarden overeen. Dit schept immers duidelijkheid en helpt conflicten te voorkomen, omdat over en weer de rechten en plichten van partijen vaststaan. Hoe ligt de situatie als de overeengekomen algemene voorwaarden van partijen conflicteren? Onlangs heeft de rechtbank Rotterdam zich over een geschil over dit onderwerp gebogen (rechtbank Rotterdam 17 februari 2010, LJN:BL5636).

Casus

Een gemeente sluit na een aanbestedingsprocedure een raamovereenkomst met een baggerbedrijf voor een meerjarenprogramma voor baggerwerk. Het baggerbedrijf vermeldt in diens offerte dat dit bedrijf voor de uitvoering van de baggerwerkzaamheden uitgaat van het bestek van de gemeente. Het bestek van de gemeente verwijst, kort samengevat, naar de U.A.V. 1989. In deze voorwaarden is geregeld dat alle geschillen worden beslecht door arbitrage volgens de regels van de Raad van Arbitrage voor de bouw.

Geschil

Tien jaar later ontstaat tussen partijen een geschil en het baggerbedrijf wendt zich tot de rechtbank Rotterdam. De gemeente stelt dat niet de rechtbank Rotterdam op grond van de UAV 1989 bevoegd is over het geschil te beslissen, maar de Raad voor de Arbitrage. Het baggerbedrijf stelt dat zijn algemene voorwaarden van toepassing zijn op de overeenkomst zodat de rechtbank Rotterdam wel de bevoegde instantie is om een oordeel te vellen over het geschil.

Beoordeling

Welke algemene voorwaarden van toepassing

De tekst van de overeenkomst wijst in de richting van het standpunt van de gemeente, dat inhoudt dat op de tussen partijen gesloten overeenkomst de U.A.V. 1989 van toepassing zijn. Het verweer van het baggerbedrijf dat de verwijzing naar het bestek van de gemeente in de offerte slechts was bedoeld voor de uitvoeringsbepalingen in het bestek en niet voor de overige zaken, zoals bijvoorbeeld de geschillenbeslechting, faalt. De rechtbank oordeelt dat deze uitleg niet uit de tekst van de offerte kan worden afgeleid. Het baggerbedrijf heeft verder geen feiten of omstandigheden aangetoond, waaruit zou blijken dat de gemeente had moeten begrijpen dat de U.A.V. 1989 uitsluitend van toepassing waren op de uitvoeringsbepalingen. De rechtbank kan de verwijzing in de offerte door het baggerbedrijf niet anders begrijpen dan dat het bestek van de gemeente als geheel deel uitmaakt van de overeenkomst. Dit betekent dat de U.A.V. 1989 van toepassing zijn op de overeenkomst en dat het geschil aan de Raad van Arbitrage voorgelegd moet worden.

Redelijke mogelijkheid kennis te nemen van de algemene voorwaarden

In de procedure heeft het baggerbedrijf voor het geval de U.A.V. 1989 wel van toepassing zouden zijn verder een beroep gedaan op vernietiging van het daarin opgenomen arbitragebeding. Het beroept zich er daarbij op dat de gemeente als gebruiker van deze algemene voorwaarden het baggerbedrijf als wederpartij geen redelijke mogelijkheid heeft geboden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen. De wet bepaalt dat in dat geval de wederpartij een beroep op vernietiging van een beding in algemene voorwaarden toekomt. De rechter oordeelde dat het baggerbedrijf in de offerte verwijst naar de U.A.V. 1989. Het baggerbedrijf is hierdoor zelf gebruiker geworden van de U.A.V. 1989 en kan daarom geen beroep (meer) doen op vernietiging van het arbitragebeding. De vraag of een redelijke mogelijkheid is geboden om van de voorwaarden kennis te nemen hoeft dus niet te worden beantwoord.

Algemene voorwaarden van toepassing door verwijzing via standaardtekst?

Tenslotte volgt behandeling van de stelling van het baggerbedrijf dat diens eigen algemene voorwaarden van toepassing zijn in plaats van de U.A.V. 1989. Het bedrijf onderbouwt dit met een verwijzing naar het faxvoorblad dat bij de offerte zat en met een verwijzing naar andere correspondentie die verwijst naar de algemene voorwaarden van het baggerbedrijf. Het baggerbedrijf stelt dat de gemeente deze algemene voorwaarden nooit van de hand heeft gewezen. De rechtbank oordeelt dat het baggerbedrijf uit de verwijzing naar het faxvoorblad bij de offerte en uit de verwijzingen in andere correspondentie niet mocht afleiden dat de gemeente akkoord is gegaan met toepasselijkheid van de algemene voorwaarden van het baggerbedrijf. De conclusie is dat de U.A.V. 1989 van toepassing zijn en de algemene voorwaarden van het baggerbedrijf niet. Voor geschillen tussen partijen geldt dus het arbitragebeding uit de U.A.V. 1989. De rechtbank Rotterdam is dan ook niet bevoegd om van het geschil tussen partijen kennis te nemen. Het geschil dient te worden beslecht door de Raad van Arbitrage.

Achtergrond

Een overeenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding van het aanbod. In de praktijk komt het vaak voor dat beide partijen hierbij hun eigen algemene voorwaarden van toepassing (willen) verklaren. Een overheidsorganisatie kan bijvoorbeeld een leverancier verzoeken een offerte uit te brengen. Soms verwijst zij op het briefpapier al naar de eigen algemene voorwaarden. In de offerte van de leverancier worden vervolgens de algemene voorwaarden van de leverancier van toepassing verklaard. Als de overheidsorganisatie akkoord gaat met de offerte door deze te ondertekenen en/of een aparte overeenkomst op te stellen, en daarmee het aanbod van de leverancier aanvaardt, is de vraag welke algemene voorwaarden van toepassing zijn, die van de overheidsorganisatie, die van de leverancier, of allebei? Het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat als aanbod en aanvaarding naar verschillende algemene voorwaarden verwijzen, de algemene voorwaarden waarnaar het aanbod verwijst in beginsel van toepassing zijn. De algemene voorwaarden waarnaar wordt verwezen in de aanvaarding zijn alleen van toepassing wanneer de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden waarnaar het aanbod verwijst uitdrukkelijk van de hand wordt gewezen. Kortom, de algemene voorwaarden waarnaar het eerste wordt verwezen zijn van toepassing. Indien het wenselijk is voor een partij dat andere algemene voorwaarden van toepassing zijn, dan dient deze partij dit uitdrukkelijk kenbaar te maken en aan de orde te stellen.

Tips

• Neem in een overeenkomst altijd een bepaling op waarin uitdrukkelijk staat welke algemene voorwaarden van toepassing zijn op de overeenkomst. Het verdient de voorkeur om de eigen algemene voorwaarden van de gemeente van toepassing te verklaren. Als inderdaad de eigen algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard, leg dan –voor zover dit niet al in de algemene voorwaarden is opgenomen– expliciet in de overeenkomst vast dat de algemene voorwaarden van de wederpartij van de hand worden gewezen.
• Bied de andere partij een redelijke mogelijkheid kennis te nemen van de algemene voorwaarden. Dit kan onder meer door de algemene voorwaarden voor of bij het sluiten van de overeenkomst ter hand te stellen, door als dit niet mogelijk is voor de totstandkoming van de overeenkomst aan de andere partij bekend te maken waar de voorwaarden ter inzage liggen en door na verzoek daartoe onverwijld voor toezending te zorgen. Ook elektronische terbeschikkingstelling van de algemene voorwaarden is onder bepaalde voorwaarden toegestaan.